Γράφει ο Dimitar Jovanovski
Λέξεις κλειδιά: αγορά εργασίας, Βόρεια Μακεδονία, Γυναίκες, ισότητα των φίλων, κατάσταση των γυναικών, Κροατία, πολυτεχνικές επιστήμες
Η ιστορία δείχνει ότι η αγορά εργασίας διαμορφώνεται με βάση τις βαθιές ρίζες της κοινωνικής συμπεριφοράς και όχι με βάση την ελεύθερη βούληση αυτού που επιλέγει τη δουλειά. Μια γυναίκα, που έλαβε μόρφωση μηχανικού, παρόλο που ξεκίνησε να δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στον τομέα της μηχανικής, στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως δείχνουν οι έρευνες δεν γίνεται αποδεκτή από τους άντρες συναδέλφους της, ως ισάξιά τους. Εξετάζοντας την κατάσταση στη Βόρεια Μακεδονία, μία από τις βαλκανικές χώρες με τις πιο συντηρητικές οπτικές και στην Κροατία, μία από τις πιο αναπτυγμένες βαλκανικές χώρες, είναι προφανές ότι οι γυναίκες, εδώ και πολλά χρόνια, δεν αποτελούν μειονότητα στις πολυτεχνικές επιστήμες. Ωστόσο, Παρά την πρόοδο, που σημειώνεται, προκύπτει ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να μην έχουν τις ίδιες ευκαιρίες για προαγωγή, όπως οι άντρες συνάδελφοί τους και δεν εκτιμάται το ίδιο η συνεισφορά τους στον τομέα.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της Βόρειας Μακεδονίας αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Από τη μια πλευρά, η χώρα διακατέχεται από ευρωαισιοδοξία, και από την άλλη, από φόβους για απώλεια της πολιτισμικής ταυτότητας. Η κοινωνία της Βόρειας Μακεδονίας, έχει επηρεαστεί από τον ορθόδοξο και τον μουσουλμανικό θρησκευτικό λόγο, που ευνοούν τις συντηρητικές θεωρίες. Η είσοδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) απαιτεί προθυμία για αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Οι άνθρωποι, όμως όπως φαίνεται δυσκολεύονται να απαλλαγούν από τις παλιές συνήθειες, προκαταλήψεις, συμπεριφορές και αξίες. Από την άλλη η Κροατία, είναι η μοναδική χώρα των Δυτικών Βαλκανίων, που εντάχθηκε στην ΕΕ. Ο κροατικός πόλεμος για την ανεξαρτησία, στην αρχή της δεκαετίας του 1990, ενέπνευσε την επαναφορά των παραδοσιακών ρόλων των φύλων, με τον άντρα ως “πολεμιστή” και τη γυναίκα ως προστάτιδας της οικογένειας και του έθνους. Όπως φαίνεται όσο η Καθολική Εκκλησία αύξησε την ισχύ της μετά την ανεξαρτησία, άλλο τόσο αυξήθηκε και η αποστροφή προς το σοσιαλιστικό, κοσμικό παρελθόν και τη σχετική προοδευτική προσέγγισή του για τα δικαιώματα των γυναικών.
Σε μία έρευνα που διεξάχθηκε στην Βόρεια Μακεδονία, αποδείχτηκε πως σε αντίθεση με το παρελθόν, σήμερα σχεδόν οι μισοί φοιτητές πολυτεχνικών επιστημών είναι γυναίκες. Αυτό δείχνει το ενδιαφέρον τους να έχουν επαγγέλματα που παραδοσιακά θεωρούνταν αντρικά. Οι νέες τεχνολογίες και η ψηφιοποίηση προσφέρουν ευκαιρίες για ισότητα των φύλων και προοπτικές για την οικοδόμηση μιας επιτυχημένης καριέρας. Ωστόσο, η παρουσίαση των γυναικών σε ανώτερες θέσεις, δεν αντικατοπτρίζει αυτήν την αναλογικότητα. Φαίνεται αυτομάτως η ανισότητα των φύλων από οικονομικής απόψεως και σε σχέση με όλες τις ευκαιρίες και τα προνόμια επαγγελματικής ανέλιξης που φέρνει η διευθυντική θέση. Ο μεγάλος αριθμός πτυχιούχων και μεταπτυχιακών κοριτσιών των Πολυτεχνικών σχολών στη Βόρεια Μακεδονία βρίσκεται σε αναντιστοιχία με την κατάσταση της αγοράς εργασίας. Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική και στην Κροατία. Σύμφωνα με την έρευνα ΕUROSTUDENT VI που πραγματοποιήθηκε το 2019 στην Κροατία, σε γενικές γραμμές, φοιτήτριες αποτελούν το 56% του συνόλου των φοιτητών αλλά μόνο το 14% εξ αυτών που αποφοιτούν από πολυτεχνικές σχόλές εργάζονται σε εθνικό επίπεδο. Οι γυναίκες είναι καλύτερες φοιτήτριες και τελειώνουν τις σπουδές τους σε συντομότερο χρόνο, αλλά μετά, σαν να παρασύρονται στον λαβύρινθο άλλων δεσμεύσεων και φιλοδοξιών, με αποτέλεσμα πολύ λίγες από αυτές να φτάνουν στις υψηλόβαθμες θέσεις των εταιρειών.
Η ΕΕ έχει μια σειρά από οδηγίες στον τομέα της καταπολέμησης των διακρίσεων και της πρόληψης των διακρίσεων λόγω φύλου, και η Βόρεια Μακεδονία, ως υποψήφια χώρα, προσπαθεί να εναρμονίσει την εν λόγω νομοθεσία στην κρατική. Ωστόσο, σε περισσότερες περιπτώσεις αυτές οι προσπάθειες παραμένουν ανεφάρμοστα στην πράξη, ενώ, παρατηρείται ότι το μεγαλύτερο αποτέλεσμα φέρνουν οι δράσεις της πρωτοβουλίας ίδιων των γυναικών. Για παράδειγμα, η Κροατική Ομάδα WIE (Women in Engineering), που ιδρύθηκε το 2009, έχει 34 μέλη και ο στόχος της είναι να ενθαρρύνει και να ενισχύει την επαγγελματική και κοινωνική αφοσίωση των γυναικών-μηχανικών στην Κροατία, και να ανακοινώνει τις σημαντικές συνεισφορές και τα επιτεύγματά τους σε αυτόν τον τομέα. Διοργανώνουν εκδηλώσεις, εργαστήρια και τελευταία, άρχισαν να ανεβάζουν μία podcast σειρά. Οι στόχοι αυτών των podcast είναι να ευαισθητοποιήσουν τον φοιτητικό πληθυσμό των πολυτεχνικών πανεπιστημίων σε κοινωνικά ζητήματα και να ενθαρρύνουν τον ανοιχτό διάλογο για τα στερεότυπα και διαδικασίες αλλαγής, τόσο προσωπικές όσο και θεσμικές. Παρομίως, στην Βόρεια Μακεδονία τα τελευταία χρόνια ιδρύθηκε η οργάνωση Women in Science Network με τον ίδιο σκοπό. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι Αλβανοί αποτελούν μια σημαντική πληθυσμιακή ομάδα, είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η οργάνωση ιδρύθηκε από μια Αλβανίδα και τα μέλη είναι επίσης Αλβανίδες στην εθνικότητα.
Παρά την αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας τόσο στην Βόρεια Μακεδονία όσο και στην Κροατία, η γυναίκα αναμένεται να έχει ένα επάγγελμα, και όχι μια καριέρα στις πολυτεχνικές επιστήμες. Διακρίσεις κατά των γυναικών εξακολουθούν να υπάρχουν στις συνεντεύξεις εργασίας μέσω απαιτήσεων όπως ετοιμότητα και διαθεσιμότητα για επιτόπια εργασία ή συχνά επαγγελματικά ταξίδια στο εξωτερικό για τις οποίες οι προϊστάμενοι θεωρούν πως οι γυναίκες υποψήφιες δεν προορίζονται για ’’τέτοια δουλειά’’ και αυτομάτως τις αποκλείουν. Επίσης, οι γυναίκες λαμβάνουν συνήθως, μικρότερες υποτροφίες έρευνας απ’ότι οι άντρες. Αυτό το γεγονός το επιβεβαίωσε η σύζυγος του προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας στο φετινό πάνελ συζήτησης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών στην Επιστήμη επισημαίνοντας ότι αν και οι γυναίκες αποτελούν το 33,3 % του συνόλου των ερευνητών στην Βόρεια Μακεδονία, μόνο το 12 % των μελών των εθνικών ακαδημιών επιστημών είναι γυναίκες. Η Βόρεια Μακεδονία έχει υπογράψει και επικυρώσει τη Σύμβαση για Ίσους Μισθούς και ακολουθεί τις συστάσεις σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές πολιτικές αλλά το χάσμα είναι ακόμα εμφανές. Σε δύο έρευνες που έγιναν στη χώρα, το 2011 και το 2015, αποδεικνύεται ότι οι γυναίκες κερδίζουν κατά μέσο όρο 18 ή 19 % λιγότερα από τους άνδρες. Παρομοίως, το 2019 οι γυναίκες στην Κροατία έπαιρναν 13% χαμηλότερο μισθό σε σύγκριση με τους εξίσου μορφωμένους άντρες. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) δημοσίευσε τον Δείκτη Ισότητας φύλο στην ΕΕ για το 2017, όπου ο δείκτης είναι ένα εργαλείο για τη μέτρηση της επιτυχίας κάθε μέλους της ΕΕ την επίτευξη της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών στην εργασία, εκπαίδευση, κατανομή χρόνου και δύναμη. Η Κροατία βρίσκεται στην 24 θέση (2 θέσεις χειρότερη από το 2005) από 53 θέσεις. Είναι ενδιαφέρον ότι οι μεγαλύτερες διαφορές στις αμοιβές εντοπίζονται μεταξύ εκείνων με το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης. Συνάγεται το συμπέρασμα ότι, αν και οι γυναίκες είναι πιο αφοσιωμένες στην εκπαίδευση από τους άντρες, για πολλές, η πορεία προς την επαγγελματική αναβάθμιση ολοκληρώνεται με την ολοκλήρωση των σπουδών.
Με βάση τα στοιχεία που βρέθηκαν, προκύπτει ότι η εργασία και τα επιτεύγματα των γυναικών τόσο στη Βόρεια Μακεδονία όσο και στην Κροατία δεν εκτιμώνται επαρκώς, συχνά παραμελούνται και εξακολουθούν να υπόκεινται σε προκαταλήψεις. Αν και πρέπει να επιβεβαιωθεί η πρόοδος που υπάρχει, πρέπει να επισημανθεί ότι αυτή είναι αργή. Για να πάρουν την αξιόλογη θέση στην επιστήμη χρειάζεται η κοινωνία να δείξει προθυμία για να ξεπεράσουν τα στερεότυπα και να αναληφθεί δράση για μεγαλύτερη εμπλοκή των γυναικών στην επιστήμη.
Ονομάζομαι Dimitar Jovanovski και είμαι από τα Σκόπια, Βόρεια Μακεδονία. Είμαι 27 χρονών, σπούδασα στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και δουλεύω ως ηλεκτρολόγος μηχανικός. Επίσης, είμαι παθιασμένος αναγνώστης. Συνέχεια αγοράζω βιβλία, τα συλλέγω, τα διαβάζω και τα αξιολογώ. Διαβάζω σχεδόν τα πάντα. Είμαι και λάτρης της ελληνικής γλώσσας. Η γραμματική της, το πλούσιο λεξιλόγιο και η ετυμολογία των λέξεων στην ελληνική γλώσσα με γοητεύουν κάθε φορά. Ο σύλλογος Πελαγονία με βοηθάει να μελετήσω την ελληνική γλώσσα ακόμα πιο βαθιά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Мицковска-Ралева Ана, Трајковски Кристијан, (2017), Кратка анализа бр.41 – Инженерки, програмерки информатичарки: Како да се надминат родовите стереотипи за за техничките и информатичките професии?, Скопје, ЦИКП
- Marta Tomić, Danijela Spasić, (2010), Maskulinitet u profesijama, Originalni naucni rad, Kriminalističko-policijska akademija, Beograd
- Bozilović Nikola, (2009), Tradicija i modernizacija (Evropske perspektive kulture na Balkanu), Filozofski fakultet, Univerzitet u Nišu
- WIE (Women in Engineering) Affinity Group. (07.12.2020), https://www.ieee.hr/ieeesection/interesne_skupine/wie?@=2t0jg#news_39457
- Македонската жена остава траги во науката, интервју со проф. д-р Христина Спасевска од ФЕИТ по повод денот на жените во науката. (2022, Февруари 2.), https://www.fakulteti.mk/news/11022022/makedonskata-zhena-ostava-tragi-vo-naukata-intervju-so-prof-d-r-hristina-spasevska-od-feit-po-povod-denot-na-zhenite-vo-naukata
- Светски ден на жените во науката: На „Св. Апостол Павле“ во Охрид од пет факултети, дури три ги водат деканки. (2022, Февруари 11) https://umno.mk/svetski-den-na-zenite-vo-naukata/
- Панел дискусија: Жените истражувачи честопати имаат пократки и помалку платени кариери (2022, Февруари 10) https://opserver.mk/makedonija/panel-diskusija-zhenite-istrazhuvachi-chestopati-imaat-pokratki-i-pomalku-plateni-karieri/
- Nacionalo izvješće istraživanja EUROSTUDENT VI za Hrvatsku. (2019). Eurostudent social dimension of European Higher Education . Eurostudent. eu. Retrieved February 13, 2023, from https://www.eurostudent.eu/download_files/documents/EUROSTUDENT_VI_Synopsis_of_Indicators.pdf
- Vladislavić, P. (2019). STATISTIČKA ANALIZA NERAVNOPRAVNOSTI PREMA SPOLU NA HRVATSKOM TRŽIŠTU RADA U POSLJEDNJEM DESETLJEĆU. REFST – Repository of Economics faculty in Split. Retrieved February 13, 2023, from https://repozitorij.efst.unist.hr/en/islandora/object/efst%3A520/datastream/PDF/view