Γράφει η Marija Vasilevska
Λέξεις Κλειδιά: αλκοόλ, αρχή, δύναμη, Ελλάδα, έφηβοι, κάπνισμα, παρέα, φίλους, φοιτητές
Το κάπνισμα αποτελεί εδώ και αιώνες μια βλαβερή συνήθεια, ενώ στις μέρες μας θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της κοινωνίας. Επίσης, επηρεάζει σημαντικά τη δημόσια υγεία σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με έρευνες, η Ελλάδα είναι η κορυφαία καπνοπαραγωγός χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμα, οι Έλληνες έρχονται δεύτεροι στην κατανάλωση καπνού στην Ευρώπη, με 28.000.000.000 τσιγάρα τον χρόνο, μετά τους Ισπανούς, που κατέχουν την πρώτη θέση. Επιπλέον, στην Ελλάδα ο επιπολασμός του καπνίσματος ανέρχεται στο 37% και η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση τσιγάρων είναι από τις υψηλότερες στην ΕΕ. Επίσης, τα εφηβικά προβλήματα στην Ελλάδα σε πολλές περιπτώσεις εκδηλώνεται μέσω του καπνίσματος.
Η εφηβεία είναι περίοδος χρόνου της ανάπτυξης. Στην εφηβεία, οι νέοι (οι έφηβοι) τείνουν να δοκιμάζουν πολλά νέα πράγματα. Όταν λέμε νέα πράγματα, εκτός από τα ταξίδια, τη συνάντηση νέων φίλων, κ.τλ., σκεφτόμαστε επίσης και το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και το κάπνισμα. Είναι, όμως, σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν χρησιμοποιούν όλοι οι έφηβοι το αλκοόλ και τα ναρκωτικά σε μόνιμη βάση. Κάποιες από τις συμπεριφορές αυτές διδάσκουν τα παιδιά και τους εφήβους να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που μπορεί να ενδώσουν σε δυσάρεστες ή και σε επικίνδυνες εμπειρίες, όπως το κάπνισμα, το ποτό, τα ναρκωτικά. Οι πληροφορίες για το κάπνισμα των εφήβων είναι πολύτιμες, επειδή το κάπνισμα συνδέεται με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, τις περισσότερες φορές σε συνάρτηση με άλλους επιβλαβείς τρόπους ζωής μεταξύ των εφήβων που καπνίζουν. Οι περισσότεροι ξεκινούν το κάπνισμα σε εφηβικη ηλικία, γιατί σε αυτή την ηλικία, σε ορισμένους εφήβους, αυξάνονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο μέσος έφηβος, τόσο στο σχολείο και όσο και στο κοινωνικό περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια αυτής της ηλικίας, οι περισσότεροι έφηβοι περνούν μια ταραγμένη περίοδο, με πολλές σημαντικές βιολογικές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές. Η µόδα, ο µιµητισµός, η ταύτιση, το άγχος να µεγαλώσουν γρήγορα, η διάθεση για επανάσταση, η πίεση από τον περίγυρο, η επιρροή των διαφηµίσεων είναι μόνο µερικοί από αυτούς.
Το τσιγάρο «σβήνει» και «ανάβει» συγκινήσεις. Στα μάτια του έφηβου και της έφηβης γίνεται σύμβολο δύναμης, ανεξαρτησίας, επιτυχίας, ωριμότητας, και χειραφέτησης. Η εφηβεία είναι η ηλικία της βιασύνης. Ο έφηβος θέλει να δείχνει µεγαλύτερος, θέλει να κάνει παρέα µε µεγαλύτερους, βιάζεται γενικώς. Ταυτίζεται με αυτήν την εικόνα, και έτσι το τσιγάρο γίνεται μέρος του εαυτού του, της «ώριμης» εικόνας του, της ενηλικίωσης του. Ο νέος με το τσιγάρο στα δάχτυλα είναι “cool” και “in”. Η ντελικάτη κίνηση του ανοίγματος του πακέτου δηλώνει το «άνοιγμα» – πρόσκληση για επικοινωνία, ενώ η προσεκτικά επιλεγμένη μάρκα, «η μάρκα του», ταυτίζεται με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που θέλει να προβάλλει: δηλώνει το δυναμισμό ή την ευαισθησία, τη σπανιότητα και τονίζει τα κοινά του χαρακτηριστικά με την ομάδα. Έτσι καλύπτεται ο φόβος να µην υστερούν σε σχέση µε τους άλλους, αυτό που οι κοινωνιολόγοι ονοµάζουν «ανάγκη αποδοχής» και το οποίο, απ’ ότι φαίνεται, το κουβαλάμε όλοι στα γονίδια μας. Δηλαδή, όπως είναι φυσικό και δεδοµένο ότι ο έφηβος θα φορέσει τζιν, αθλητικά παπούτσια ή θα βάλει σκουλαρίκια, είναι σχεδόν το ίδιο δεδοµένο ότι θα καπνίσει ή θα δοκιμάσει τσιγάρο, ακόμη και αν δεν το συνεχισει. Το τύλιγμα του «δικού του» τσιγάρου που έρχεται αργότερα, στην ώριμη νεότητα, παρουσιάζει τις ξεχωριστές του δεξιότητες, δηλώνοντας ταυτόχρονα την επιλεκτικότητα και μοναδικότητα του καπνιστή. Από μελέτες φαίνεται ότι τα νεαρά άτομα, που άρχισαν το κάπνισμα πριν από την ηλικία των 18, είναι πιο ευάλωτα στο να δοκιμάσουν οινοπνευματώδη και ναρκωτικά. Τα περισσότερα παιδιά ξεκινούν το κάπνισμα από περιέργεια, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, όπως συμπεραίνεται και από άλλες έρευνες (ΜΑΤΣΑΜΑΚΗ, Α., ΜΙΧΕΛΑΚΗ, Ο. & ΧΑΤΖΟΓΙΑΝΝΑΚΗ, Σ. (2009). ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ). Σε έρευνες που έχουν λάβει χώρα οι υπό εξέταση, νέοι ανέφεραν ότι άρχισαν να καπνίζουν για να αποκτήσεις μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Επίσης, μεγάλη σημασία έχουν και τα παιδιά που έχουν αναφέρει ότι καπνίζουν επειδή καπνίζουν οι φίλοι τους. Η τάση να καπνίζουν οι έφηβοι μαζί με τους φίλους σε φιλικά σπίτια ή σε χώρους διασκέδασης, είναι χαρακτηριστικό, που αντανακλά τη σημασία που έχει το κάπνισμα ως κοινωνική συμπεριφορά. Σχετικά με κάποιες έρευνες που έχουν γίνει στην Ελλάδα, δίνουν διαφορετικά αποτελέσματα για τους εφήβους που ασχολούνται με τον αθλητισμό και είχαν δοκιμάσει τσιγάρο, αλλά δεν έγιναν καπνιστές.
Η Ελλάδα καταγράφει υψηλή επικράτηση της συνήθειας του καπνίσματος. Έχει υποστηριχθεί ότι η χώρα παρουσιάζει ένα μοτίβο “επιδημίας” καπνίσματος, παρόμοιο με αυτό που παρατηρήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και στη Δυτική Ευρώπη, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, όταν πάνω από το 40% των ενήλικων καπνιστών προερχόταν από τις συγκεκριμένες κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Επιπλέον, μια μελέτη σχετικά με τον επιπολασμό του καπνίσματος μεταξύ των μαθητών, έδειξε ότι ένα σημαντικό ποσοστό των εφήβων ηλικίας 13-15 ετών έγιναν καπνιστές. Ο υψηλός επιπολασμός του καπνίσματος, μεταξύ των ενηλίκων και των εφήβων, αντανακλά την κατάσταση των αντικαπνιστών και των μέτρων δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Επιπλέον, η πρώτη (και μοναδική μέχρι τώρα) πανελλαδική αντικαπνιστική εκστρατεία υλοποιήθηκε το 1978.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πορίσματα των παραπάνω ερευνών, οι οποίες έλαβαν χώρα στην Ελλάδα, αναφορικά με το κάπνισμα στην εφηβική ηλικία, μπορούμε να έχουμε μια σαφή εικόνα για το πώς τα εφηβικά προβλήματα στην Ελλάδα σε πολλές περιπτώσεις εκδηλώνεται μέσω του καπνίσματος. Για τους εφήβους της υπό εξατασης χώρας, το κάπνισμα έρχεται ως ένα είδος καταφυγίου με το οποίο αποδέχονται τον γρήγορο ρυθμό της ζωής και τις νέες αλλαγές που αντιμετωπίζουν. Η έγκαιρη διάγνωση των εφήβων με συνυπάρχουσες συμπεριφορές κινδύνου για την υγεία τους, σε συνδυασμό με τις αισθητές ψυχοσωματικές διαταραχές, θα μπορούσε να διευκολύνει εν πολλοίς τις κατάλληλες παραπομπές και παρεμβάσεις.
Η Marija Vasilevska είναι τριτοετής φοιτήτρια του Παιδαγωγικού Tμήματος Δημοτικής Εκπαιδευσής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας στην Φλώρινα. Είναι εθελόντρια στον σύλλογο Πελαγονία εδώ και πολύ καιρό. Μιλάει πολλές γλώσσες, όπως αγγλικά, ελληνικά, γερμανικά. Λατρεύει τα ταξίδια και θέλει να γνωρίζει νέα άτομα από πολλούς πολιτισμούς.
Βιβλιογραφία
- Εικόνα: https://www.pexels.com/photo/close-up-photography-of-a-person-holding-cigarette-798124/
- Rachiotis, G., Adamson, M., Rudatsikira, E., Siziya, S., Kyrlesi, A., Gourgoulianis, K., & Hadjichristodoulou C. (2008). Factors associated with adolescent cigarette smoking in Greece: Results from a cross-sectional study (GYTS Study)
- https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/track/pdf/10.1186/1471-2458-8-313.pdf
- Giannakopoulos, G., Petanidou, D., Tzavara, C., Dimitrakaki, C., Κolaitis, G., & Tountas, Y. (2015). Psychosomatic Symptoms, Smoking and Binge Drinking in Adolescence: a Nationwide Study in Greece
- http://imed.pub/ojs/index.php/iam/article/view/1204/868
- Ζύγα, Ε. & Φωτεινέα, Ε. (2006). Η βίωση ως μάρτυρας ενδογονεϊκής βίας από τους Έλληνες εφήβους και μερικές από τις ψυχολογικές συνέπειές της πάνω σε αυτούς. Α.Τ.Ε.Ι. ΚΡΙΤΗΣ. ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ https://apothesis.lib.hmu.gr/bitstream/handle/20.500.12688/1112/2006Zyga.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- ΜΑΤΣΑΜΑΚΗ, Α., ΜΙΧΕΛΑΚΗ, Ο. & ΧΑΤΖΟΓΙΑΝΝΑΚΗ, Σ. (2009). ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ. Τ.Ε.Ι ΚΡΗΤΗΣ. Σ.Ε.Υ.Π. ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ
- https://apothesis.lib.hmu.gr/bitstream/handle/20.500.12688/1488/Mamatzaki2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- ΑΓΓΕΛΟΥ, Μ., ΒΕΛΛΙΟΥ, Κ. & ΦΕΤΦΑΤΖΗ, Μ. (2008). ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ. Τ.Ε.Ι ΚΡΗΤΗΣ. Σ.Ε.Υ.Π. ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ
- https://apothesis.lib.hmu.gr/bitstream/handle/20.500.12688/1740/Aggelou2008.pdf?sequence=1&isAllowed=y