Λέξεις Κλειδιά: blockchain, Βαλκάνια, Βόρεια Μακεδονία, Ελλάδα, κρυπτονόμισμα, Οικονομία, παραδοσιακό νόμισμα, ψηφιακό χρήμα
Η τεχνολογία είναι το κύριο κλειδί της οικονομικής ανάπτυξης χωρών, περιοχών και πόλεων. Η τεχνολογική πρόοδος επιτρέπει την αποτελεσματικότερη παραγωγή περισσότερων και καλύτερων αγαθών και υπηρεσιών, από το οποίο εξαρτάται η ευημερία. Ο κλάδος της οικονομίας διευκολύνεται πολύ από την τεχνολογία. Δύο ιδιαίτερα δημοφιλή οικονομικά θέματα στις μέρες μας είναι εκείνα των κρυπτονομισμάτων και της τεχνολογίας του blockchain. Υπάρχει, ωστόσο και μια άλλη πλευρά, όπου η τεχνολογία δύναται να επηρεάσει αρνητικά την οικονομία.
Πώς; Το ψηφιακό χρήμα επηρεάζει το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, έχει αντίκτυπο στη ζήτηση για πραγματικό χρήμα και μπορεί να προκαλέσει αύξηση ή μείωση της αξίας του. Το κρυπτονόμισμα (cryptocurrency) αντικαθιστά σιγά σιγά το πραγματικό νόμισμα. Αυτό όπως φαίνεται είναι αρκετά εύκολο να συμβεί στο εγγύς μέλλον στις μικρές χώρες των Βαλκανίων, όπως στην Ελλάδα και στη Βόρεια Μακεδονία.
Έρευνα, που έγινε στην Ελλάδα του 2017 από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (από την Ευπαραξία Δ. Ζαμάνη και τον Ιωάννη Μπαμπάτσικο), μας δείχνει ότι το 2017, όταν υπήρχε ακόμη κεφαλαιακός έλεγχος από το τραπεζικό σύστημα (περιορισμένη διαθεσιμότητα μετρητών, π.χ. ανάληψη χρημάτων), εξαιτίας της κρίσης του κρατικού χρέους, υπήρχε αυξανόμενο ενδιαφέρον για το Bitcoin. Οι εγχώριες επιχειρήσεις και οι καταναλωτές άρχισαν να αναζητούν νέους τρόπους, ώστε να μπορούν να λαμβάνουν αγαθά και υπηρεσίες από χώρες του εξωτερικού, χρησιμοποιώντας μεθόδους πληρωμής, όπως τα κρυπτονομίσματα. Η αυξανόμενη δυσπιστία του λαού προς το τραπεζικό σύστημα και την κυβέρνηση, έκανε ορισμένους από τους καταθέτες να ανταλλάξουν το νόμισμά τους (ευρώ) με Bitcoin χρησιμοποιώντας το ίντερνετ, γεγονός που σημείωσε αύξηση 500% στη χρήση του Bitcoin στην Ελλάδα. Μετά από αυτό, ένα σημαντικό ποσοστό επιχειρήσεων άρχισε να δέχεται ως τρόπο πληρωμής, για ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες, το Bitcoin. Αυτή τη στιγμή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όπως και στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανονισμοί και νόμοι και η κυβέρνηση θεωρεί ότι η επένδυση στα κρυπτονομίσματα είναι μεγάλο ρίσκο. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα δέχεται μεθόδους πληρωμής κρυπτονομισμάτων για την πραγματοποίηση συναλλαγών και το πιο σημαντικό είναι ότι οι πολίτες της μπορούν να μετατρέψουν, να αγοράσουν και να πουλήσουν κρυπτονομίσματα με παραστατικό χρήμα.
Η μεγάλη αύξηση στη χρήση κρυπτονομισμάτων έφερε και μια πληθώρα προβλημάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα κρυπτονομίσματα χρησιμοποιούνται για συναλλαγές στη μαύρη αγορά από εγκληματικές οργανώσεις, προκειμένου να διατηρήσουν την ανωνυμία τους. Έτσι, το κρυπτονόμισμα επέτρεψε τη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή. Ακόμα, επειδή είναι εύκολο για τον καθένα να δημιουργήσει το δικό του κρυπτονόμισμα, τα περισσότερα από αυτά αποδείχτηκαν ασταθή και έχουν χρησιμοποιηθεί στο σχήμα “pump and dump” (pump-and-dump είναι ένα σύστημα χειραγώγησης που επιχειρεί να αυξήσει την τιμή μιας μετοχής μέσω ψεύτικων συστάσεων.). Έτσι, το κρυπτονόμισμα έχει φέρει, επίσης, έναν σοβαρό κίνδυνο για την οικονομία μιας χώρας, έναν κίνδυνο για τη νομισματική πολιτική της. Ως αποτέλεσμα, σε ορισμένες χώρες (οι περισσότερες από αυτές είναι χώρες εκτός Ε.Ε), όπως η Βόρεια Μακεδονία, οι νόμοι και οι κανονισμοί που σχετίζονται με τα κρυπτονομίσματα δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένοι. Η Βόρεια Μακεδονία είναι μια αναπτυσσόμενη χώρα και είναι μια από τις πολλές χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα με την αποδοχή κρυπτονομισμάτων στις συναλλαγές. Για αυτόν το λόγο, οι πολίτες δεν είναι νομικά σε θέση να κατέχουν κρυπτονόμισμα, ή ακόμη και να επενδύσουν σε αυτό. Σε περίπτωση που θα γίνει κάποια επένδυση ή συναλλαγή κρυπτονομισμάτων, η κυβέρνηση θα την καταδικάσει ως παράνομη δραστηριότητα και θα υπάρξουν κυρώσεις. Ο κύριος λόγος απαγόρευσης των κρυπτονομισμάτων στη Βόρεια Μακεδονία είναι ο Φορολογικός Κανονισμός, ο οποίος δεν μπορεί να παρακολουθήσει το εισόδημα που λαμβάνουν οι επενδυτές ή οι καταναλωτές από τα κρυπτονομίσματα. Αυτό σημαίνει ότι, όταν αποκτούν/κερδίζουν χρήματα από την επένδυση, αποφεύγεται η φορολόγηση. Βέβαια, αυτό που σημειώνεται ως θετικό είναι ότι η χώρα κινείται προς τη διαδικασία νομιμοποίησης των κρυπτονομισμάτων, αφού το βασικό νομικό πλαίσιο για τη φορολόγηση των κρυπτονομισμάτων υπάρχει, αλλά χρήζει περαιτέρω επεξεργασίας.
Όσον αφορά τη χρήση κρυπτονομισμάτων μεταξύ των δύο χωρών, υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα γεγονότα. Έρευνα που έγινε το 2017 (από φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας) για τον πληθυσμό της Ελλάδας, μας δείχνει ότι στις επιχειρήσεις πολλών κλάδων, όπως για παράδειγμα στην αυτοκινητοβιομηχανία, στις εταιρείες επίπλων, τις εταιρείες ένδυσης, στα μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις εταιρείες πληροφορικής, υπάρχει μεγάλη εξοικείωση με την έννοια του κρυπτονομίσματος και τη χρήση του. Η έρευνα αυτή, δείχνει επίσης ότι από τις 24 μεγάλες επιχειρήσεις, οι 12 ήταν ενεργοί χρήστες του Bitcoin. Κυβερνητικά στελέχη έχουν δηλώσει ότι, μετά την εφαρμογή του κεφαλαιακού ελέγχου, η χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών όπως το e-banking έχει αυξηθεί σημαντικά, αλλά δείχνουν ανησυχία όταν πρόκειται για τα κρυπτονομίσματα. Παραδέχτηκαν ότι οι γνώσεις τους σχετικά με αυτό το θέμα είναι ανεπαρκείς. Κανένας από αυτούς δεν έχει κάνει ανταλλαγή κρυπτονομίσματος, επειδή δεν γνωρίζει πώς να ολοκληρώσει μια τέτοια διαδικασία. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Βόρεια Μακεδονία είναι μεταξύ των χωρών που κράτησαν αυστηρή στάση απέναντι στη χρήση του κρυπτονομίσματος, διότι, σύμφωνα με το Νόμο περί Συναλλαγματικών, εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις, οι κάτοικοι δεν επιτρέπεται να έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικό, επομένως, απαγορεύονται και οι επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα. Οι επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα εντός της χώρας είναι παράνομες, επειδή αντιπροσωπεύουν “ξένο” νόμισμα με την ευρεία έννοια.
Τα κρυπτονομίσματα αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα και μια οικονομική καινοτομία του αιώνα μας. Κανείς δεν περίμενε κέρδη και επενδύσεις να πραγματοποιούνται με αυτό τον τρόπο. Το crypto έχει γίνει άλλη μια απειλή για το κανονικό νόμισμα, που χρησιμοποιούμε καθημερινά, αλλά και απειλή για τις τράπεζες σε όλο τον κόσμο. Πολλές χώρες, ανάμεσα σε αυτές και η Ελλάδα, έχουν ήδη αποδεχθεί τα κρυπτονομίσματα και οι πολίτες έχουν κερδίσει πολλά επενδύοντας σε αυτά. Υπάρχει ωστόσο ένα ακόμα ποσοστό ανθρώπων που δεν αποδέχεται το κρυπτονόμισμα, διότι δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να επωφεληθεί από αυτό. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για τη σταθερότητα του κρυπτονομίσματος, καθώς είναι υψηλός ο κίνδυνος, επειδή μπορεί να αυξάνεται ή να πέφτει απότομα κάθε μέρα, κάθε ώρα και κάθε δευτερόλεπτο και δεν υπάρχει τέτοιος παράγοντας που να μπορεί να το ελέγξει. Οι περισσότερες από τις χώρες της Ε.Ε που είναι υψηλά ανεπτυγμένες (στην περίπτωση αυτή είναι η Ελλάδα) έχουν αποδεχτεί το crypto από την αρχή και έχουν θεσπίσει διαφορετικούς κανονισμούς για αυτές. Άλλες χώρες που βρίσκονται ακόμη σε ανάπτυξη, όπως η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία, εξακολουθούν να βασίζονται στο παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα και στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Αλλά πόσο μεγάλη είναι η πιθανότητα το κρυπτονόμισμα να αντικαταστήσει το πραγματικό νόμισμα στο εγγύς μέλλον; Μπορεί σίγουρα να υποστηριχθεί ότι όταν πρόκειται για σύγκριση αυτών των δύο χωρών, συγκρίνουμε μια χώρα που είναι στην Ε.Ε και χρησιμοποιεί τους νόμους της, και μια χώρα που είναι εκτός Ε.Ε και χρησιμοποιεί τους δικούς της νόμους και κανονισμούς. Λόγω της αποδοχής του κρυπτονομίσματος στην Ελλάδα, η οποία ανήκει στην Ε.Ε και χρησιμοποιεί τους ενωσιακούς κανονισμούς, υπάρχουν καλές πιθανότητες ότι το κρυπτονόμισμα μπορεί πραγματικά να αντικαταστήσει το κανονικό νόμισμα και ίσως να κάνει μια μεγάλη αλλαγή στον κλάδο της τεχνολογίας και της οικονομίας. Αλλά όταν πρόκειται για τη Βόρεια Μακεδονία, μια χώρα που χρησιμοποιεί τους δικούς της νόμους και δική της νομισματική πολιτική, υπάρχει οι πιθανότητες μειώνονται αισθητά πιθανότητα το κρυπτονόμισμα να αντικαταστήσει το κανονικό νόμισμα στο εγγύς μέλλον, αν δεν αλλάξει η νομισματική πολιτική, ίσως όλα αυτά θα αλλάξουν, αν έχουν αλλάξει και οι κανονισμοί και οι νόμοι. Αυτή η εξέλιξη θα έχει θετικό αντίκτυπο; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση, διότι υπάρχουν πάντα οι θετικές και οι αρνητικές πλευρές, όπως σε όλα τα πράγματα.
Ο Damjan Kozarov είναι προπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας- Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής στην Κοζάνη. Είναι περήφανος που είναι μέλος της ομάδας της Πελαγονίας εδώ και καιρό. Η δυνατή του πλευρά είναι η Αγγλική γλώσσα, αλλά του αρέσει να μαθαίνει και νέες γλώσσες. Στον ελεύθερο χρόνο λατρεύει να φτιάχνει βίντεο και φωτογραφίες με το drone του, να αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις και να γνωρίζει νέους ανθρώπους.
Βιβλιογραφία
- NewsWatch: https://newswatchtv.com/2021/06/23/impact-crypto-currencies-developing-countries/
- Bitcoin adoption and its impacts on the developing world. (2021, October 28). Повратено од
- The Guardian: https://guardian.ng/opinion/outlook/bitcoin-adoption-and-its-impacts-on-the-developing-world/
- Efpraxia D. Zamani, I. B. (2017). The Use Of Bitcoins In Light Of The Financial Crisis: The Case of Greece.
- Loredana, M. (2014). BITCOIN – BETWEEN LEGAL AND ΙNFORMAL.
- McCallum, B. T. (2015). The Bitcoin Revolution. Cato Journal, 347-356.
- Rauchs, D. G. (2017). GLOBAL CRYPTOCURRENCY BENCHMARK STUDY.
- Šime Jozipović, M. P. CRYPTOCURRENCIES AS (I)LEGAL TENDER IN NORTH MACEDONIA AND THE EU.
- Trajanova, V. (2021). INCORPORATION OF CRYPTOCURRENCY IN FINANCIAL MARKETS. KOPER.
- Xu, Y. (2020). ADOPTION OF CRYPTOCURRENCY IN EUROPE.
- Μπαλλής, Α. (2016). Επισκόπηση των Κρυπτονομισμάτων στη Σύγχρονη Οικονομική Βιβλιογραφία.
- Χρήστου, Π. (2019). Ο ρόλος των κρυπτονομισμάτων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.